26 de noviembre de 2013

FRAY MANUEL MARIA MARTINEZ O.P.


PERSONAXES DO VAL MIÑOR

 

Fray Manuel Mª Martínez O.P. (1891-1975)

 

 

Segundo consta na “Acta de Nacimiento”, as once da mañá do día catro de xaneiro de 1892 comparece no  Rexistro Civil de Baiona, Xosé Martinez, sen segundo, natural da vila, de trinta e sete anos, casado, mariñeiro, domiciliado na rúa Ventura Misa número 55, para inscribir, un neno que naceu na súa casa o día dous, as nove da noite. O neno, e fillo lexitimo de el e de a súa dona Xosefa González, sen segundo, tamén da vila, de trinta e catro anos. E ben sendo neto de Soledad Martinez e Vicenta González e abos descoñecidos, tamén veciña da vila. Pónselle de nome Manuel Silvestre José. Acompañan ao pai tres mariñeiros coma el, tamén da vila, dous como testemuños e ó outros para firmar por non saberes el.

Segundo as “Actas del Capitulo Provincial de la Provincia de España de la Orden de Predicadores celebrado en León, en el Convento de la Virgen del Camino del 2 al 27 de julio de 1978”, dano como nado  31 de Nadal de 1891, día de San Silvestre o que xustificaría o segundo nome. O primeiro de xaneiro celebrase o nome de Manuel e o terceiro, sen dúbida, por ser o nome do pai.

Tamén xustifícanse as datas, co marxe que se daba para facer o rexistro, e aínda así, pares que, ou a celebración da festa do fin de ano, ou a necesidade  de ir ao mar, retrasaron o rexistro.

     

Foi Baiona, a vila que primeiro coñeceu a nova do éxito da expedición de Cristóbal Colón no viaxe de descuberta das Indias Occidentais, ao arribar no seu porto a carabela “La Niña”, ao mando do mariño Martín Pinzón. Este acontecemento influíu, sen dubida, na inclinación do Frade Martinez por un dos personaxes mais controvertidos do posterior asentamento dos españois na nova terra descuberta, Fray Bartolome Las Casas, ao que lle dedicaría seus estudios, constituíndose en paladín contra das acusacións que deron lugar a chamada “Leyenda Negra”, que tanto contribuíu ao desprestixio da España daquela época e que aínda hoxe segue marcando a opinión de algúns foros españois o hispanoamericanos.

 

Viviu e pasou a súa xuventude na rúa Elduayen nº 1 xunto co seu irmán Xosé, tamén sacerdote e súa irmán ¿?. Cursou os estudios primarios, mais pronto a vocación relixiosa lévao a ingresar, con 17 anos, no maio do ano 1909, no Colegio de San Juan Bautista de la Orden de Predicadores de Corias da veciña rexión de Asturias, facendo un ano mais tarde a Profesión Simple, no  mesmo Convento, facendo a Profesión Solemne no ano 1913 no Convento de San Esteban de Salamanca. Ordenase Presbítero no ano 1915 e ao finar os estudios de Teoloxía no 1918 é destinado ao Convento de Nuestra Señora de Las Caldas de Besaya na provincia de Santander, permanecendo no mesmo dous anos.

 

Mais tarde, no 1928, volta para Galiza ao Convento de San José de Padrón, dedicándose a predica e demais ministerios sagrados, pero é a partir dese intre  cando interesase e desenvolve os estudios sobre a figura do Padre Fray Bartolomé de Las Casas, amosando, ano seguinte, a  primeira comunicación arredor do Padre Las Casas no Congreso de Historia Hispano-Americana celebrado en Sevilla.

 

No ano 1930 trasladase ao Convento de Nuestra Señora de Atocha de Madrid. Desde aquí, viaxa a Centro América, onde permanece polo tempo de 4 anos,  exercendo unha intensa labor de misións apalpando as repercusións e as secuelas das vivencias do Padre Las Casas.

 

A súa volta, ao Convento de Atocha, exerce as funciones de organista, ao tempo que publica dous artigos sobre o Padre Las Casas, na revista “Ciencia Tomista” cos títulos “Las Casas Historiador” e “Valor Histórico de la Brevísima Relación de la Destrucción de las Indias”, e intervén no XXVI Congreso Internacional de Americanistas celebrado en Sevilla no ano 1935.

 

Ao estalar a desgraciada “guerra civil”, os milicianos invaden o Convento, do que logra fuxir a refuxiarse no Hotel Laris de Madrid. Neste tempo atravesa grandes dificultades, pro el achaca, as súas relaciones derivadas dos estudios sobre o Padre Las Casas, “el haber salvado a vida”. Encontrase no mesmo Hotel seu amigo o Secretario da Legación de Guatemala, que coñecera na época da súa estanza en Centro América, que procuroulle un documento que o facía empregado da Legación de Guatemala, o que lle permitiu a libre circulación por Madrid. Tamén coñece e abrangueu unha grande amizade co Secretario da Embajada de Cuba, D. José Mª Chacón y Calvo, e co Cónsul do devandito país, e así, poder axudar a moita xente, chegando incluso, a obter pasaportes estranxeiros, salvando a vida a varias persoas. Unha delas foi o Padre Manuel Suárez, que logo chegou a ser Maestro General de los Dominicos, para o que acadou do Cónsul de Cuba un pasaporte cubano.

 

Estas actividades acaban traéndolle complicacións que o fan fuxir de Madrid para Valencia e Francia no outubro do 1937, permanecendo en Marsella e París desde onde fai incursións a Barcelona, dende o 19 do Nadal e o 13 do xaneiro do 1938. Volve a París de novo e no mes de febreiro, pasa a zona dominada polos chamados “nacionalistas”, acolléndose no Convento de San Pablo de Valladolid. Dende alí pasou en varias ocasións a nomeada “zona roja”. Existindo unha lista das persoas favorecidas e as axudas económicas, que recibiron pola súa mediación, e aínda despois do final da guerra, liberou a varios da pena de morte e de cadea.

 

Entre os anos 1939 e 1959, seu ministerio desenrolase nos Coventos de San Pablo de Valladolid, San Esteban de Salamanca, onde había Profesado, volvendo a San José de Padrón e posteriormente en Santo Tomás de Aquino da rúa Cañizares de Madrid. Mais tarde pasa a ser capelán das Madres Dominicas de Casalarreina-Logroño e o seu derradeiro acougo foi no Convento de Santo Domingo de Caleruega-Burgos, para dedicarse na súa vellez dunha maneira exclusiva, a oración e ao estudio.

 

No ano 1955 editase a súa obra Fray Bartolomé de las Casas “El Gran Calumniado” na que analiza as calumnias que personaxes coma  Marcelino Menéndez y Pelayo; Ramón Menéndez Pidal; Manuel Serrano y Sanz; Padre Constantino Bayle ou Romulo D. Carbia, e no XXVI Congreso Internacional de Americanistas celebrado en Sevilla no ano 1935.

Eno ano 1958- Fray Bartolomé de las Casas “Padre de America” no que defende o alcuño de “Padre de America”.

 

Era un extraordinario afeccionado a música –tanxía o harmonio  habendo

    exercido  funcións de organista-. De carácter aberto e alegre, que mantivo

    até o fin de seus días, orixinado por un cáncer no pulmón, o 14 de novembro do

    ano 1975.

 

 

 

Escribiú:

1955 - Fray Bartolomé de las Casas “El Gran Calumniado”

(Apasionado y exhaustivo alegato en defensa de Fray Bartolomé de las Casas).

Imprenta La Rafa -Abtao,8 Madrid

1958 - Fray Bartolomé de las Casas “Padre de America”

(Estudio biográfico-critico)

Imprenta La Rafa - Abtao,8 Madrid

 

Bibliografía:

Actas del Capitulo Provincial de la Provincia de España de la Orden de Predicadores celebrado en León, en el Convento de la Virgen del Camino del 2 al 27 de julio de 1978 

 

XXVI Congreso Internacional de Americanistas(1936)

 

 

Antonio Valverde Alonso

8 de julio de 2011

XESÚS VALVERDE ALONSO



PERSONAXES DO VAL MIÑOR
(1925-1993)


SUA ANDAINA PERSOAL

Xesús Valverde Alonso naceu en Vigo, a o carón do Castro, nunha vila chamada “Vila María”, hoxe convertida en Sanatorio Maternal, da rúa Romil, onde moraban seus pais, que logo pasaron a morar no barrio de Peniche, na rúa Tomas A. Alonso. As súas raíces, nembargante, son da bisbarra do Val Miñor. Seu avó paterno naceu en San Pedro da Ramallosa nunha casa que el converteu na súa morada e taller de traballo, a avoa paterna era de Sabarís, e os avós maternos de Couso e Morgadans, os pais naceron en Gondomar e tiveron de sempre casa na Ramallosa.

Sentado cos irmáns Anxo, Xosé e María Luisa (Foto Pacheco)

Comezou os estudos no colexio dos HH. Maristas, pero logo mostrou a súa irrefreable inclinación polo arte que ao tempo o afastaba da rutina duns estudos que non lle amosaban ningunha saída ao inquietante mundo da creación. É foi seu tío Xesús, que caíalle un ollo por el, non porque lle pescase con fisga sollas no río Miñor nos derradeiros días do verán, se non porque era grande amante das artes, sobre todo da música pois xa de mozo tocaba a frauta traveseira no Orfeón a Lira de Gondomar que dirixía o ilustre miñoran Germán Lago, e creador de utopías de progreso incluso industriais e comerciais; foi seu tío Xesús, dicía, quen convenceu ao pai, para que o deixase ir para Madrid a estudar escultura na Escola de Belas Artes, dándolle acubillo na súa casa.
O mérito para tales proposicións era un baixo-relevo, feito en escaiola, da cabeza dun cabalo, que o pai de Xesús admiraba pero non ata o extremo de que aquilo fose motivo para variar o plan educativo que estimaba debera seguir e solo deu súa aprobación co a promesa de Xesús de acabar, cando menos, o bacharelato, promesa que cumpriu.
Así comezou, co ingreso na Escuela Superior de Bellas Artes de Madrid, no ano 1941 o seu compromiso vital co arte.
Co motivo do obrigado cumprimento do Servicio Militar foi destacado a Tetuan (Marruecos Español naquela época) coma alférez de complemento ao haber feito as Milicias Universitarias.
Alí sofre un accidente de tráfico viaxando con uns amigos, tamén de Gondomar, que lle deixa unha longa cicatrice no lado esquerdo da face, dende a cella ata o ombreiro pasando polo pescozo, da que contaría mil e unha historia de amoríos, celos e vinganzas, ou de alardes, como que fora “xogando ao touro” que alporizaba e atraía maiormente as mozas, estranxeiras ou non.

Os estudos na Escola de Belas Artes cúmprenlle para coñecer o oficio a fondo e para crearlle a inquedanza de coñecer, de querer ver, o que ao longo do tempo fixeran os grandes artistas, ou o que agora estaban a facer os artistas actuais. Así é que, apesares das dificultades que tiñan os españois para viaxar ao estranxeiro na aqueles difíciles anos de 1951, co patrocinio de seu pai que, aínda que teimase que “non era cousa de grande futuro económico”, gabábase no seu interno, por non dicir que “lle caía baba”, financiou os gastos coa mediación das Ordes Relixiosas, neste caso os Carmelitas, que facían de entidades bancarias collendo cartos aquí e entregándoos no estranxeiro, marchou a coñecer as belezas artísticas que gardaba e amosaba Italia, Francia ou Gran Bretaña, tomando como base dos percorridos Roma, París e Londres.
De volta de este periplo polo estranxeiro, reponse fisicamente dos estragos dun viaxe tan cheo e emocións e circunstancias. O pai non deixa de pensar na rendibilidade que Xesús lle pode sacar á súa arte e móntalle un taller en Vigo, na fabrica de vidro Vidrios de la Florida. Nada fai en vidro pero instala un forno para traballar na cerámica. Con esta técnica crea as pezas con motivos de paspallás que foron instaladas nos locais do Aero Club de Vigo, de peixes e paxaros na tenda de Calzados Chavalín na rúa do Principe, ou dun galo no xardín do edificio da rúa Concha Espina nº 13 de Madrid, entre outros. Nesas datas vénse da Arxentina a ceramista Elena Colmeiro, filla do pintor Manuel Colmeiro, nada en Bos Aires, e comeza a traballar co el no taller e cásanse no ano 1960.

Logo de casado volve a Madrid onde nacen tres fillos: Elena, no ano 1962, Alba no 1964, e Xesús no 1967. Vive e traballa na rúa Las Cañas onde tamén teñen estudio seus amigos escultores Venancio Blanco, Joaquín García Donaire e Cesar Montaña cos que xa coincidira noutros estudios que había na rúa María de Molina e que, xuntos, participaron en moitas exposicións.
Viaxa a EE.UU. no 1968 visitando as cidades de New York, que lle produce un grande impacto, e California.

Con seus amigos: Os pintores Rafael Reyes, Ricardo Macarrón e Ramiro Ramos, as donas dos dous primeiros e José

Nunca deixou de vir A Ramallosa a pasar tempadas na casa dos pais, nos veráns e festas familiares, pero o ano 1967 merca o eido que fora do bisavó no alto da Romana, enriba do de seus pais, cunhas marabillosas vistas ao val e o río Miñor, arranxa e remova a casa reservándose a alcoba onde nacera o bisavó para dormitorio seu e construíndo un estudio que verá nacer e desenvolver moitas das súas obras, e pasa nela longas tempadas que alterna con outras nunha nova casa de Madrid na rúa López de Hoyos 324 que mercou e arranxou no ano 1980 con vivenda e estudios para el e para a muller, con forno para cocer a cerámica, ata que no ano 1987 el vaise vivir á rúa do Oso nº 29, no madrileñisimo barrio de Lavapiés, a carón do famosísimo mercado de velleiras do Rastro.

No ano 1993 ocorre seu pasamento e é enterrado no cemiterio de San Pedro da Ramallosa xunto coas cinzas do avó Ánxo Valverde Sayanes.


SUA ANDAINA PREFESIONAL

Independentemente das primeiras tallas e modelados de seus anos mozos e os realizados no tempo de estudos na Academia de San Fernando, ano 1960 por primeira vez, amosa a súa obra na Sala do Prado do Ateneo de Madrid. Nela recollese o camiño que dende o “realismo” movese cara o “figurativismo”.
Nos anos seguintes, na década dos sesenta, sigue amosando súa obra non só en España senón tamén no estranxeiro; no ano 1961 participa na Exposición “Arte Actual” da Galería Darro de Madrid; no ano 1962, tamén por vez primeira, amosa a súa obra no estranxeiro participando na Exposición “Petit Bronce” en París.
No ano 1964 acada a Segunda Medalla na Exposición Nacional de Bellas Artes.

Xunto aos escultores: Venancio Blanco, Joaquín García Donaire, César Montaña, e despois José Carrilero y Benjamín Mustieles, deciden unirse para amosar xuntos a súa obra e asi abrirse camiño no panorama artistico madrileño. O grupo foi nomeado pola critica como “Nueva Figuración”. Con eles participa na Exposición de “Seis escultores” en Madrid. E de novo leva súa obra ao estranxeiro para a Exposición “Escultura Contemporánea” en Nova York (EE.UU.).
Tamén, co grupo, participa no ano 1965, na Exposición “6 Escultores” organizada pola Galería Libros de Zaragoza.
Participa na “III Bienal de Zaragoza” acadando a medalla de bronce da sección de escultura. A Fundación Juan March concedelle e noméao bolseiro, e a Seguridade Social encargalle unha escultura de bronce dunha femia recostada (1,25x1,40x2,50), “Maternidad”, da que funde 3 pezas instalando unha delas no Hospital de Valencia o ano 1966 no que volve a expor na Galería Kreisler de Madrid, e de novo volve a amosar seus traballos no estranxeiro participando na “VI Bienal de Alexandria” (Egipto). Fai unha “Maternidad” en pedra para o barrio de San Blas de Madrid. E participa na Exposición “Escultura al Aire Libre” celebrada en Madrid.
Tamén no ano 1967 volve a expor no estranxeiro, na Galería Ni da Haia (Holanda). E acada o cobizado Primer Premio Nacional de Escultura.
No ano 1968, expón na Galería Theo de Madrid e no “I Salón de Escultura Contemporanea” de Barcelona. Realiza unha “Figura” en pedra para o Museo de Escultura Contemporanea de Barcelona. De novo leva obra ao estranxeiro para participar na “Exposición de Escultura Española” en Oslo, e na “X Bienal de Middelhein” celebrada en Amberes.
Comeza no ano 1970 outra decada de intenso traballo coa participación na “III Exposición “Pequeño Bronce Internacional” en Madrid. No 1973 encargaselle a “Figura de atleta” para o Pazo dos Deportes de Vigo, que foi nomeada despois coma “VIGO Homenaxe á xuventude”.

En 1974 expón na “Escultura ó Aire Libre” no Club de Golf de Madrid e xunto cos tamén escultores Venancio Blanco, Joaquín Garcia Donaire, Cesar Montaña e os parentes mexicanos deste último , Juan Garcia Rodes y Juan Garcia Ponce, abren na praza Maior de Madrid a Galeria Ponce, e cunha exposición das suas obras sendo a primeira vez que un grupo de escultores fan acto de presenza na vida cultural coma galeristas. Nela amosan ao pubrico, non só a súa obra escultorica, tamén a de Garcia Condoy, Fenosa, Mateo Hernandez, Alberto, Gargallo, Manolo Hugué, Gonzalez, e outros. Asemade, a obra de pintores coma: Bores, Arroyo, Oscar Dominguez, Fin (sobrino de Picaso). Participa na exposición “Pequeñas esculturas de grandes Escultores” na cidade de Granada.
Logo no 1975, expón na Galería Ruiz Castillo de Madrid e na mostra “Cincuenta anos de escultura” na Galería Biosca de Madrid.
Presenta súa obra no Palacio de Exposiciones y Congresos de Torremolinos no 1976 e no 1977 participa na “VI Bienal dos Deportes de Madrid”, e volve a expor na Galería Ponce de Madrid.
En 1978 expón na Caixa de Aforros de Vigo. Na rúa General Rodrigo de Madrid, na Clinica de la Luz, coloca, na entrada, unha “Maternidad”, que forma parte dunha edición de tres pezas iguais fundidas no ano 1966 e das que outra se instalara nun centro hospitalario de Valencia.
En 1979 de novo amosa na Caixa de Aforros de Vigo unha mostra de debuxos.
Comeza a década dos 80 acadando o Premio Cáceres de Escultura. Facendo unha “Figura”, en pedra rosa da canteira do Porriño, paro o Museo Español de Arte Contemporaneo de Madrid. O 81, expondo na Galería Citania de Santiago de Compostela. No 82 vólveselle a conceder o Premio Cáceres de Escultura e fai unha “Maternidad” en bronce para o Banco Urquijo.
No ano 1983, instalase unha “Figura femenina” formando parte dunha serie de esculturas e mosaicos decorativos feitos no Poblado Mínino de Vallecas de Concello de Madrid, con motivo da súa remodelación na que se puxo especial atención na creación de espaz para a convivencia. Ésta monumental figura femenina (1,80x1x0,80) realizada en bronce, esta posta nos soportais do nº 20 da travesia de Felipe de Diego.
No 84 expón no Centro Cultural Conde Duque de Madrid, e no 85 participa na exposición “Cinco Escultores” de Salamanca y Palencia amosando dibuxos e seis pezas feitas no ano anterior.
En 1987 expón na Casa de Piedra de Quintanar de la Orden e participa no Museo de Pérez Comendador de Cáceres e é no 1988 cando amosa a nova tendencia que preme a súa obra nunha exposición no Centro Cultural de Lavapies do Concello de Madrid.
No 1989 expón no Centro Cultural de Baiona (Pontevedra). Aproveitando súa estancia na Ramallosa, fai unha figura de pedra para o Centro B.U.P. Os Rosais, Rua Coutadas 54 de Vigo.
E unha de bronce para a Xunta de Obras do Porto de Vigo, que chama “Homaxe á muller viguesa”.
Participa na exposición “Madrid, el arte de los 60”, organizada no ano 90 pola Consejería de Cultura de la Comunidad Autonoma de Madrid. E falando de si mesmo, no libro J.Valverde editado pola Excma. Diputación Provincial de Pontevedra no 1991, dí: “….en este momento utilizo toda una diversidad de materiales dados a priori por la técnica e intento llevarlos a un espacio espiritual más allá de lo físico en el cual comunicarme con los demás y con el Universo.”
A escultura de bronce nomeada “Familia” (2x2x0,90), que realizou no 1980 foi instalada na rúa Arturo Soria co motivo da Capitalidad Cultural de Madrid no ano 1992, xunto a outras tres obras dos escultores do grupo Nueva Figuración -Venancio Blanco, Joaquín García Donaire e Cesar Montaña.
E na Casa das Artes de Vigo fai a derradeira exposición da sua obra.
EXPOSICIONS
1960 *"jesús valverde” Ateneo de Madrid.
1961 “Exposición de Arte Actual". Galeria Darro. Madrid.
1962 “Expos. Nacional de Bellas Artes 1962". Madrid.
“Exposition Internationale de Petit bronze". Museé D' art Moderno. Paris.
1964 "Seis Escultores". Dirección General de Bellas Artes. Madrid.
“Exposición Nacional de Bellas Artes 1964”. Madrid.
"Escultura Contemporánea en Nueva York". Nueva York.
1965 "III Bienal de Pintura y Escultura Premio Zaragoza". Diputación Provincial de Zaragoza.
**"Seis Escultores". Galería Libros. Zaragoza.
1966 “Exposición” Galería Kreisler. Madrid.
“VI Biennale d’Alexandrie”. Museé Beaux Arts. Alejandria.
“Exposición Nacional de Bellas Artes 1966". Madrid.
“Escultura al Aire Libre”. Casa Americana en Madrid.
1967 "Exposite zes spaanse beeldhouwers". Galería Nouvelles Images.
La Haya.
“Exposición Nacional de Bellas Artes 1967". Madrid.
"Salón de Otoño". Madrid.
1968 “Esculturas. La Figura". Galería Theo. Madrid.
“I Salón de Escultura Contemporánea de Barcelona".Galería Mundi-Art. Barcelona.
1969 “X Bienal de Middélheim". Amberes.
"Escultura Española". Oslo.
1970 "III Exposición del Pequeño Bronce Internacional". Museo Español de Arte. Contemporáneo. Madrid.
1974 "Exposición”. Galería Ponce. Madrid.
"Pequeñas Esculturas de Grandes Escultores”. Granada.
"Escultura al Aire Libre en el Club de Golf”. Madrid.
“Escultura al aire libre”. Parque Municipal del Castro. Vigo.
1975 "50 Años de Escultura". Galería Biosca. Madrid.
“Exposición”. Galería Ruiz Castillo. Madrid.
“Escultura. Pequeño formato y obra gráfica”. Galeria Ponce. Madrid.
“Pintores y escultores gallegos de hoy”. Club Urbis. Madrid.
“Pequeñas esculturas de grandes escultores”. Banco de Granada. Granada.
1976 “6 Escultores Españoles". Palacio de Exposiciones y Congresos de Torremolinos. Málaga.
“Homenaje al escultor Nuñez Sole. 7 grandes escultores contemporaneos”. Galería Artis.
Salamanca.
1977 "VI Bienal Internacional del Deporte en las Bellas Artes”. Palacio de Expos. y Congresos. del Retiro. Madrid.
”Valverde”. Galería Ponce. Madrid.
“Nueve escultores contemporaneos”. Sala de Arte de la Torre Nueva. Zaragoza.
1978 “Valverde 1970-1977". Sala de Expos. de la Caja de Ahorros de Vigo.
1979 “Valverde. Dibujos 1975-1977”. Caja de Ahorros de Vigo.
1980 “Premio Cáceres de Escultura 1980”. Institución Cultural “El Brocense”. Diputación.
Provincial de Cáceres.
“Homenaje a Mateo Hernández. Escultora contemporanea”. Galería Artis. Salamanca.
“Plástica Gallega. Escultura”. Sala de exposiciones Caja de Ahorros Municipal de Vigo.
1982 "Xesús Valverde.Esculturas”. Galería Citania. Santiago de Compostela.
“Premio de Cáceres de Escultura 1982”. Diputación Provincial de Cáceres.
“Galicia: Panorama del Arte Moderno”. Banco de Bilbao. Madrid.
1984 “Exposición”. Centro Cultural Conde Duque. Madrid.
1985 “Cinco Escultores”. Caja de Ahorros y Monte de Piedad de Salamanca.
1987 “Exposición en la “Casa de piedra”. Quintanar de la Orden.
1988 ”Valverde.Veronesi”. Centro Cultural de Lavapies. Madrid.
1989 “Exposición”. Centro Cultural. Baiona.
1990 “Madrid, el arte de los 60". Cosejería de Cultura. Comunidad de Madrid.
1992 “Jesús Valverde. Escultura”.Casa das Artes. Vigo.
2008 “Escultura Española en la Fundación Eduardo Capa”. Olmeda de las Fuentes.
2011 "Xesús Valverde". Aula da Cultura-Instituto de Estudos Miñoranos IEM. Gondomar

LIBROS
1960 jesús valverde. "Cuadernos de arte del Ateneo de Madrid". Vivanco, L.F. Edit. Nacional. Madrid.
1991 J. VALVERDE 1985-1990. Manuela Sevilla. ( Servicio de Publicaciones Diputación de Pontevedra, 1991 ISBN 84-86845-78-5).
2002 ARTISTAS GALEGOS escultores (Figuracións-Abtraccións) Jesús Valverde. Antón Castro. (Edicións Nova Galicia ISBN: Tomo II 84-96070-05-0)
Tesina
1986 Jesús Valverde y su Escultura. Manuela Sevilla Mompo. Tesina de Licenciatura. Univ. Complutense de Madrid.

REVISTAS e JORNAIS

REVISTA DE ARQUITECTURA. Nº 29. "Invest. Abstracta en la escultura actual, 1951.
REVISTA DE IDEAS ESTETICAS. Nº 285. JOSÉ CAMÓN AZNAR."La escultura en la Plenitud de su volumen”. 1955.
REVISTA ARTES. Nº 54. ANGEL CRESPO. "Seis escultores”. 1964.
REVISTA BELLAS ARTES. Nº 31. ROSA MARTINEZ. "La escultura actual”. 1974
“Arriba”. 11/05/1960. L. Figuerola-Ferreti.
“Ya”. Mayo 1960. Ramón Faraldo.
“Informaciones”. 7/04/1964. José R. Alfaro.
“Ya”. 12/06/1964. Ramón Faraldo.
"Faro de Vigo". 1964. RAMON DIAZ, J.
"Indice" Nº 189. Sept. 1964. TRABAZO, Luis.
“Nuevo Diario”. 1971 ó 1972. José Hierro: Jesús Valverde, escultor.
"Arriba" Madrid. 11-XII-1977. GALERIA PONCE.
"Diario 16" Madrid. 14-XII-1977. GALERIA PONCE.
“Hoja del lunes” Madrid. 19/12/1977.
"ABC de las Artes" 15-I-1978. CAMPOY, A. M.
"Faro de Vigo". 12-III-1978. J. A. X.
"El Pueblo Gallego" 15-III-1978. PORTEIRO, M: José y PEROZO, J. Antonio.
"El Pueblo Gallego"15-III-1978. VAZQUEZ GIL, Lalo.
"La Voz de Galicia" 21-III-1978. CASTRO COUSO.
"El Pueblo Gallego" 19-I-1979. PORTEIRO, M: José y PEROZO, J. Antonio.
"El Faro de Vigo" 21-I-1979. PABLOS.
"La Voz de Galicia" 24-1-1979. CASTRO COUSO.
"El Correo Español" 14-V-1982. X. M. C.
"El Ideal Gallego" 16-V-1982. CARBALLIÑO, B.
"Faro de Vigo" 16-V-1982. GALERIA CITANIA,
"La Voz de Galicia" 23-V-1982. TRAVIESO, Janes.
"La Voz de Galicia" 2-VI-1982. CASTRO FERNANDEZ, José A.
"La Voz de Galicia" 9-X-1982.
"El Pais" 20-II-1983.
"Faro de Vigo" 30-XII-1983. CASTRO FERNANDEZ, José A.
"Nuevo Diario" Nº 121. 13-XII-1961. HIERRO, José.
"Diario Atlántico" 20-VII-89. A.D.
"Faro de Vigo" 26-VII-89. MONTEJANO, Vicente.
“Diario 16” 26-X-90
"Diario 16" 29-X-90.G. SALGADO, Angeles.
“Faro de Vigo” 16-IV-92. FRANCO, Fernándo.
“Diario 16 de Galicia” 6-I-92. DIEGUEZ, Alexa.
“Faro de Vigo” 07-V-93. PABLOS
REVISTA DE ESTUDOS MIÑORANOS IEM Mongrafias "XESÚS VALVERDE"





Ano 2011
A Ramallosa
Antonio Valverde Alonso

7 de marzo de 2010

GERMÁN LAGO DURÁN



PERSONAXES DO VAL MIÑOR



Germán Lago Durán
(19-10-1883/19-12-1967)


Fillo de Emilio Lago e de Manuela Durán, Germán naceu o dezanove do outubro do ano 1883 en Vigo.

Non obstante a súa xuventude e parte da súa vida discorreu na bisbarra do Val Miñor e nese entorno foi sen dubida, o son dos ventos mareiros, do nordes ou o suroeste que metendose pola boca norte ou a boca sur da Ría de Vigo dende as Illas Cies azoutan con estrondo a baía de Baiona e a foz do rio Miñor, o “il picicatto” do repenicar das teimosas chuvias nos camiños e tellados, o bruar das olas ao chegar as praias ou irromper contra as rochas e rompentes, ou o rebunbio cantareiro dos regatos, ou os silentes sonoros das brétemas, inspiraron e conformaron a súa personalidade e vocación musical.

Vivía nese tempo, nunha modesta casiña, hoxe xa desaparecida, que había no camiño que vai da estrada de Baiona a casa reitoral da parroquia de Santa Cristina da Ramallosa, a o carón da señorial casa “dos del Rio” e por fronte, estrada por medio, da casa e tenda chamada “El Regalo”, O Reghalo como oíaselle dicir a seu propietario José Rial Valverde alcuñado “O Pataqueiro”.
Nesa casa, conviviu seu irmán, Constante e mais a súa compañeira, de orixe francés, coa que tivo dous fillos, todos eles xa falecidos, a casa foi derribada para facer un alpendre. Constante tiña fama de ser un moi bo ebanista.

A súa irrefreable inclinación pola música comeza de rapaz e estuda solfexo e piano co mestre Urbano Vernet en Baiona que fundou e dirixiu a Banda de Música Mougas despois chamada de Baiona, asistindo as clases indo a pé dende A Ramallosa fixera o tempo que fixera, pois nin dispuña de medios económicos nin tampouco había naquel tempo as estrutura de transporte de hoxe.

Pronto amosa a súa capacidade musical e organizativa pois a pesar de seus poucos anos, soamente tiña 17 anos, no 1900, xa dirixe un orfeón e unha rolda chamada “Orfeón La Lira de Gondomar”.



Tamén xa por esas datas, o Concello de Vigo, segundo consta na “Acta de sesión del 17-04-1909 consta una subvención a nombre de Germán Lago para completar sus estudios musicales en Madrid por valor de 1500 pesetas” polo que desplazase a vivir a dita capital para estudar violín e harmonía.

O aproveitamento destes estudios non poden ter mellores resultados e o recoñecemento da súa capacidade musical o demostra o feito de que no mesmo ano 1909 acada a praza de profesor de violín no Conservatorio de Madrid coa clasificación de Sobresaliente e propónselle perfeccionar a súa carreira no estranxeiro.

Na Prensa daquela época podíase ler que:

“Lago era un hombre culto, conocedor de varios idiomas, muy alto, delgado, de porte y ademanes distinguidos y que tocaba la guitarra, el laúd, la mandolina, el violín y el piano, y reunia cualidades de formidable organizador”.

Ademais tiña unha moi boa voz, ben timbrada e cantaba moi ben Fados e Tangos. Sen dubida pola influencia da cércano do pais portugués e dos aires traídos polos emigrantes que viñan de volta das Americas.

Por estas datas compuxo as pezas tituladas “Lembranzas” e “Meu Fillo”.

A súa capacidade organizativa e a súa afección musical lévano a formar no 1911 a Orquesta Mandolinista Española, composta por instrumentos de púa, guitarras e piano que por veces el mesmo tocaba.

Os concertos dados por esta orquestra en Madrid acadan moi boas críticas nos periódicos El Liberal e o ABC e consegue un contrato para actuar no Alambra Palace de Londres.

Inclúese unha tarxeta postal onde amosase a Germán e os compoentes da Orquesta Mandolinista Española, enviada naquela data ao que naquel tempo era Secretario do Concello de Gondomar Manuel Alonso Pérez.




Unha moi grave enfermidade fai que non poda facerse cargo da praza coma profesor de violín do Conservatorio de Madrid, e vese obrigado a disolver a Orquesta Mandolinista Española e volvese a Vigo para coidarse da súa doenza.

Ao cabo dun ano volve a Madrid e empeza a traballar no Instituto Geográfico.

No ano 1915, xa reposto da súa doenza e de novo en Madrid, a súa irrefreable paixón pola música o leva a crear una nova orquestra co nome Orquesta del Centro de Hijos de Madrid composta por instrumentos de púa
e guitarras facendo a súa presentación o 26 de xullo de 1915.


Esta orquestra interpretaba tanto un repertorio popular e de zarzuela como obras de Granados, Albéniz, Tárrega, o Bach, o Mozart.

De seus concertos no Teatro Español facía unha revista desa data uns comentarios nos seguintes termos:

“Elevado como se halla el nivel de nuestros públicos en lo que a música se refiere,….interesar al público con un conjunto de instrumentos de cuerda…era empresa arriesgada y no habíamos caído en la cuenta de que también les era factible acometer empresas mayores, siempre que en las mismas se pusiese el tesón, la fe y la cultura de un entusiasta de estos instrumentos, uniendo a estas cualidades el conocimiento profundo de sus particularísimas modalidades de sonoridad y expresión. Todo esto lo posee con creces Germán Lago, y a él corresponde el éxito……”

Reproducimos da revista “La Ilustración Española y Americana”, de gran sona naquela época, a novidade que sobre a mesma insire o dia 30 de abril de 1917:





Esta agrupación houvo de desfacerse por problemas económicos.

Maís a teima de Germán Lago é formar unha orquestra de instrumentos de plectro e non avandoa a súa idea e con tesón e grandes sacrificios no ano 1928 organiza os primeiros ensayos da futura Orquesta Ibérica de Madrid.

A o ano seguinte, 1929, queda completada a que será a sua obra maís importante, a Orquesta Ibérica de Madrid, composta por 50 profesores distribuidos deste xeito: Bandurrín, bandurria principal (concertino), bandurrias 1ª (divididas en A y B), bandurrias 2ª (divididas en A y B), laúd contralto, laúd tenor (divididos en A Y B), laúd bajo, guitarra 1º y guitarra 2ª. Non sempre se amosan orquestacions tan divididas.


O primero concerto foi dado o 14 de xunio de 1929 no Teatro de la Comedia de Madrid.

Nesa ocasión, o músico e musicólogo Vigues Juan José Mantecón Molins escrebe para o diario LA VOZ:

“El efecto de sonoridad de esta reciente Orquesta, es tan grato como lleno de curiosa novedad e interés. El temor de que su timbre sensiblemente igual, aliado al mecanismo del trémolo, pudiera hacerse monótono, está inteligentemente vencido por la pericia de la técnica instrumental de sus elementos integrantes y por la rica gradación de matices y volumen sonoro que su Director sabe conseguir”

Nesta tempada, a actividade do mestre Lago non tiña vagar, alternaba seú traballo na Hacienda Pública, onde chegou a ser Jefe de Administración, cos ensayos da Orquesta e a mais daba clases de guitarra, bandurria y laúd na sociedad Fomento de las Artes.

No ano 1930 foi nomeado socio númaro 30 da Asociación Española de Concertistas e ofreceuselle o posto de catedrático de guitarra na cidade de Tetuán.

A Orquesta Ibérica tuvo duas fases: unha primeira que interrumpiría a Guerra Civil e unha segunda posterior deste feito, reaparecendo no ano 1940, unha vez finado este malfadado suceso e hasta o ano 1965.

A sua vinculación coa bisbarra do Val Minhor e ben salientante ao compor o pasodoble Gondomar que foi estreado o 5 de abril de 1936 abríndo o concerto que a Banda Municipal de Madrid realizóu no Parque del Retiro baixo a dirección de D. José María Martín Domingo que cedeulle a batuta a Germán Lago.

Nesta primeira fase da orquesta foron grabados na marca Odeón a “Serenata de la Fantasía Música” de Ruperto Chapí e o “Capricho Arabe” de Francisco Tárrega.

Na segunda fase incorporarianse nomes da relevancia de Manuel Grandío (concertino), Gregorio Rubio, Santiago Nebot, e os hirmans Ernesto e Claudio Tabernero.

Lago rechazóu unha oferta da Falange Española para incluír a Orquestra ao Movimiento Nacional e apoyase no mecenazgo de seus amigos galegos entre os que se encontraba o LAR GALLEGO que lle ofrecía seus locales para realizar os ensayos dende as 10h as 12h da noite varios días da semana.

Despois os ensayos foron realizandose en outros locales (na rua Farmacia, na praza de Santa Ana, ou na rua Imperial nun local compartido coa Banda Municipal de Madrid).

A reaparición da Orquesta no ano 1940 foi acollida por críticas favorables nos diarios mais sobresaintes coma o:

YA, 8 de octubre de 1940
“Francamente interesante es la audición de las obras españolas antiguas por ser desconocidas del público y encerrar un valor que debe enorgullecernos. Y las transcripciones del maestro Lago son muy acertadas, teniendo un gran sabor en los instrumentos de pulso y púa, que semejan a veces una vihuela, a veces un clavecín. Debe difundirse esta música, y para ello no debería faltarle ayuda a la Orquesta Ibérica y su entusiasta director”.
José María Franco

DIGAME, 7 de octubre de 1940
“He tenido ocasión de escuchar un concierto a la más españolisima orquesta que pueda imaginarse. Ciertamente, no es nuevo este intento del gran artista y director Germán Lago; era jovencito y tenia el pelo rizado cuando comenzó a
Hacer pinitos orquestales, formando grupos más o menos nutridos. Cuarenta profesores constituyen la Orquesta Ibérica, entre laúdes y guitarras. Bandurrines chiquiticos que suben a la estratosfera, bandurrias estudiantiles, laúdes altaneros y masa de guitarras, todo ello estupendamente guisado y servido; logrando una sonoridad llena, aunque jamás agria, y obteniendo preciosos detalles de finura y delicadeza.”Cantigas” del siglo XIII, “Variaciones” de Narváez, “Danzas” de Gaspar Sanz. En fin, lector, que fuimos saltando de siglo en siglo, hasta llegar a nuestra aperreada época. Pero ilustre músico, ¡Usted no es un Lago, es un mar: el Pacífico!”
Joaquín Turina

INFORMACIONES, 2 de enero de 1949
O diario desa data pubrica na portada unha foto da Orquesta e o texto siguiente:

“MÚSICA DE PULSO Y PUA. El Maestro Lago y la Orquesta Ibérica de Madrid, como los nobles del siglo XVI, 40 madrileños tañen laúdes y guitarras. Gracias a ellos escuchamos partituras que oyó el Emperador Carlos V, Felipe II y la Corte Imperial”.

Tamén no ámbito internacional houbo repercusións como a que recollendo as impresións de Kart Wecher, director do Hollywood Bowl, uns dos locales de concertos máis importantes do mundo, que escoitou a orquesta invitado polo Dr. Vallejo Najera, o diario LOS ANGELES TIMES manifestaba que as duas grandes impresions que se había levado de España eran:”La colección de Stradivarius del Teatro Real y la Orquesta Ibérica de Madrid”.

Por mor das boas criticas e os logros artisticos acadados, o Ministerio de Educación y Ciencia concedelle unha subvención de 60.000 ptas. anuais pro non conseguiu axudas para dar concertos en países que a invitaban como Suiza, Holanda, Suecia,…..


No ano 1957 ofreceu a sua derradeira actuación importante no Instituto de Cultura Hispánica.
Anos mais tarde da sua desaparición o musicólogo Padre Federico Sopeña lembrandose da Orquestra escribía:

“Hace ya siete años, es decir , en el año inolvidable, fecundo y alegre del “Concierto de Aranjuez”, Regino Sainz de la Maza nos llevó a un local de ensayo situado no se donde. Se trataba , nada menos, que de una orquesta de “instrumentos españoles”; para mí, en plena fiebre, Dios me la conserve, de antipintoresquismo, aquello era una invitación para el recelo y aun el desprecio. Al día siguiente le contaba mi impresión a D. Eugenio D’Ors. Esto es maravilloso: bandurrias, guitarras, interpretando la música española menos pintoresca, música de vihulistas, de Cabezón, de franceses e italianos también, cuya transmigración desde el laúd se conseguía jugosa y llanamente. Aquella orquesta desterraba ese sonido metálico e hiriente que suele hacer de las rondallas polo enemigo de ternuras y delicias: aquella orquesta, y esto era lo importante, buscaba un repertorio nutrido del fondo más recóndito y característico de nuestra música nacional, ese meollo que uno ya no sabe si es así o si así lo soñamos: autenticidad y hasta popularismo, pero con buen aire de europea ciudadanía. Aquella orquesta que dirigía el maestro Lago, se fue, casi nonata, por nuestra desidia y por la elegante incapacidad para el machaconeo y para la intriga de su fundador. Así, con muy escasa conciencia de la pérdida, se esfumaba la maravillosa posibilidad de un instrumento único”.


Germán Lago pasaba as vacaciones do verán no seú querido Val Miñor, case sempre no hoxe desaparecido, Bar Chaín de Gondomar que estaba ao carón do rio Zamanes e perto do antigo campo da feira das Gayandas.

Nas derradeiras tempadas hopedabase no Bar Galicia da Ramallosa onde sentado na terraza el e súa dona, Cristina Ortega Collantes coa que casara xa de maior, pasaban as tardes.

Non tuvo fillos e viviu moi modestamente nuha casa de aluguer na rua Juan Tornero 41 de Madrid onde finou as doce horas do 19 de diciembro do ano 1967 e foi enterrado no Cementerio de la Almudena.

Na acta de defunción, consta como causa de defunción: Colapso cardiaco. Cancer de pulmón

A o deceso de tan ilustre músico, tan vinculado ao Val Miñor, o tamben vinculado a esta bisbarra, o ilustre Padre Dominico, Fray Manuel Mª Martinez OP, que sobresalientou nos estudios e biografias de Fray Bartolome de Las Casas, uns dos mais polemicos protagonistas da colonización das Americas, escribeu esta sentida semblanza para ser pubricada nun diario da rexión, causa que nunca chegou a facerse:

“Ha muerto un ilustre músico miñorano”

Hallé la triste noticia en “ABC” de 26 de diciembre en la esquela mortuoria que dice así, en sustancia: “Don Germán Lago Durán, Director que fue de la “Orquesta Ibérica de Madrid”, Funcionario del Ministerio de Hacienda, jubilado, ha fallecido….”.

Pocos de sus paisanos habrá que lo recuerden a causa de su avanzada edad y de su prolongada estancia en Madrid, solo interrumpida de tarde en tarde con alguna carta vacación.
Pero ¿quién no le conocía a principios de siglo en todo el Valle Miñor y en muchas leguas a la redonda? Yo lo recuerdo en los años de su mocedad cuando asistía a diario a la clase de solfeo y luego de piano con el maestro Urbano Vernet en Bayona, haciendo el recorrido a pie desde La Ramallosa cuando la bicicleta aun era un lujo.

El dominio de la música que llego a adquirir puede calificarse de prodigioso.
No hubo instrumento que se le resistiese. Lo mismo tocaba el armonio que el violín o la flauta formando parte de las orquestas que solían solemnizar ciertas fiestas religiosas, que se sentaba al piano para un baile o para amenizar una fiesta de sociedad.

Pero fue en el manejo de los instrumentos de pulso y púa donde sobresalió su arte por modo excepcional. Plagiando a Curros Enríquez en “ O gueiteiro de Penalta”, podía decirse de Germán Lago: “¡O que él tocando sabía”! - ¿O que él cos dedos podía – nunca guitarra fager!”.

Mas no lo hizo para sí solo, porque fueron innumerables los aficionados a quienes enseñó y no pocas las rondallas que formó y dirigió en el Valle Miñor por un buen espacio de años; rondallas para las serenatas, para los bailes, para las fiestas de Navidad, Año Nuevo y Reyes y especialmente para las comparsas de Carnaval que solían organizarse en Bayona en los primeros años del siglo. Una de éstas alcanzó un éxito enorme, no solo en el Valle, sino también en su visita a Vigo y otras poblaciones de Galicia.

((Evocando conmigo estos recuerdos el amigo Germán el verano de 1960 en La Ramallosa, contaba la siguiente anécdota relativa a dicha comparsa. La dirigía el también músico, y por otros conceptos famoso, José María Barreiro, autor de la letra y adaptador de la música. Respondiendo a su título de “Guardia Mora”, se aludía en algunas de sus canciones a la guerra que sostenía por entonces el Sultán de Marruecos contra las cábilas insurgentes que acaudillaba un moro llamado el Roghí. La estrofa de la Jota, decia así: “Si es prisionero el Roghí – de las tropas del Sultán – entrará en Fez enjaulado – como un feroz animal”. Y el hecho fue que José María Barreiro resultó profeta, porque al poco tiempo el Roghí fué hecho prisionero y, enjaulado o no, entró en Fez y fue ejecutado)).

Mucho fue lo que Germán Lago contribuyó, con su enseñanza y con sus rondallas, a la difusión de la cultura musical e incluso al fomento de amistosas relaciones entre las gentes y los pueblos del Valle, pero su mérito y valer personal iba a ser en Madrid donde se revelaría por modo espléndido al llevar a cabo la magna empresa de crear de la nada por su propio esfuerzo y amor al arte, la gran “Orquesta Ibérica”, gala que fue de la capital de España y nunca en toda ella igualada ni de lejos, antes ni después de él, por ninguna otra agrupación musical similar.
Magna empresa, hemos dicho, y merece ese dictado la improba labor de la previa captación de voluntades y aptitudes, de preparación y adiestramiento de un numeroso grupo de elementos, de transcripción de partituras a distintas claves y tonos para los diversos instrumentos, varios de los cuales necesitó diseñar y construir ex profeso a fin de alcanzar la extensa tesitura de la orquesta normal, condición indispensable para poder adaptar a la de su creación no pocas páginas de las mas célebres obras musicales.
De la maestría técnica que demostró en la distribución y acoplamiento de las diversas cuerdas instrumentales, de la potencia sonora, brillantez y colorido que logró de todo el conjunto, así como la gradación de matices y, en fin, de la acabada perfección de sus interpretaciones, se hicieron lenguas los críticos musicales de la prensa madrileña.

En cuanto a los géneros de música por él cultivados, aparte de los clásicos y románticos de los últimos siglos, dió a conocer, acaso el primero en España, no pocas páginas, verdaderas filigranas, de los madrigalistas del S.XVIII si bien, por la índole españolísima de los instrumentos de pulso y púa de los que constaba exclusivamente su Orquesta, fue con la ejecución de las obras de nuestros grandes autores, Albeniz, Falla, Granados y Turina donde alcanzó los mayores éxitos de público y crítica. Todo un artista y una gloria auténtica de la música española y de quien su tierra natal puede sentirse legítimamente orgullosa.”

O rosel deixado por la súa labor:

Cuarteto Aguilar.
Estudian música e instrumentos de púa con Minguella e Germán Lago.
No ano 1923 fundan o cuarteto formado por Ezequiel (laudín), Pepe (laudete), Elisa (laúd) y Paco Aguilar (laudón).
E a primeira agrupación de plectro que incorpora el laudón y el laudete.

Manuel Grandío.
Nace o 28 de xulio de 1920 na La Habana (Cuba) e finou o 20 de abril de 1979.
Formou parte de la Orquesta Ibérica na que chegou a ser concertino.
Posteriormente, dispois de desfacerse a Orquesta Ibérica, forma a Orquesta de la Asociación Española de Pulso y Púa que máis tarde se chamará Orquesta Gaspar Sanz.

Orquesta de Plectro “Germán Lago”.

A “Orquesta de Plectro Germán Lago” de Portillo (Valladolid), foi fundada no ano 1990 polos alumnos da escola de música Andrés Segovia de Portillo, a proposta de Jesús Gutiérrez Lebrero. No ano 2000 troca a sua denominación anterga (Orquesta de Pulso y Púa Andrés Segovia) pola actual.
Actualmente e un grupo de vinte membros de diversas edades.

Juan Alonso Villalvilla.
Descende de familia de músicos que o iniciaron no estudio de la guitarra a os catro anos de edad: tanto seu pai como sua mai, formaron parte da mítica Orquesta Ibérica de Madrid, por desgraza hoxe desaparecida.

Certámenes de plectro Germán Lago.
Cabe salientar a organización dos “Certámenes de plectro Germán Lago” desde o ano 2002; coa participación dos grupos máis importantes da España. (Fundación Joaquin Diaz – Museo de instrumentos musicales en UREÑA)

Obras de Germán Lago Durán:

Composicións:
Cantares de Asturias: Rapsodia
Chispero
Gondomar: Pasodoble
Lembranzas
Meu fillo
Verónicas y faroles: Pasodoble torero

Arranxos y Adaptacións:
Amparito Roca: Pasodoble de Jaime Texidor
Andaluza: Danza nº 5 de Enrique Granados
Aragonesa: Jota de R. Morena
Badajoz canta: Pasodoble de Bonifacio Gil
Bolero de Bunyola: Adaptación de Renato Morena
Bosques de Viena: Valses de Johann Strauss
Canción de Solveigs de Peer Gynt: Suite II de E. Grieg
Canción india
Carrascosa: Pasodoble de Jaime Texidor
Coro de repatriados: De M.F. Caballero
Dame un clavel (Clavelitos): Vals del maestro Monreal
Danubio azul: Vals de Johann Strauss
Danza húngara nº 5 de Brahms
Debajo de tu ventana: Vals adaptación de Renato Morena
El baile de Luis Alonso: Intermedio de J. Jiménez
El barberillo de Lavapies: Selección de F.A. Barbieri
El carnaval de Venecia: Vals de N. Paganini
El fallero: Pasacalle de José Serrano
El guitarrito: Serenata de A. Pérez Soriano
El señor Joaquín: Balada de M.F. Caballero
El silbidito: Adaptación de Renato Morena
El sitio de Zaragoza: Fantasía militar de C. Oudrid
En la noche perfumada: Vals de Ernesto Lecuona
Estudiantina: De Ernesto Lecuona
Estudiantina de Madrid: Pasacalle de Ricardo Freire
Fonseca: Vals adaptación de R. Morena
Gallito: Pasodoble de Santiago Lope
Gigantes y cabezudos: Jota de M.F. Caballero
Humoresca: op. 101, nº 7 de Antón Dvorák
Ifigenia en Aulida: Gavota de C.W. Gluck
L’entrá de la murta: De S. Giner
La alegría de la huerta: Selección de Chueca
La boda de Luis Alonso: Intermedio de J. Jiménez
La criolla: Habanera sobre motivo popular
La Dolores:Jota de Tomás Bretón
La estudiantina canta: Pasacalle de A. Carmona
La gracia de Dios: De R. Roig
La Gran Via: Selección de Chueca y Valverde
La paloma: Habanera de S. Iradier
Largo de la opera Jerjes: G.F. Haendel
Las cintas de mi capa: Pasacalle Enrique Villillas
Los tunos rondadores: Pasodoble de Julián Pinilla
Leyendas de los bosques de Viena: Vals de Johann Strauss
Luchando tercos y rudos: De M.F Caballero
Marcha militar op.51, nº1: De F. Schubert
Marcha nupcial de El Sueño de una noche de verano: De F. Mendelsshon
Marcha nupcial de Lohengrin: De Ricardo Wagner
Marcha turca de la sonata en la mayor: De W. Amadeus Mozart
Margarita: Marcha de Enrique de Ulierte
Maruxa: Preluio del 2ºacto de A. Vives
Mi bella Aurora: Vals de Renato Morena
Minueto de “Noche musical”: De W. Amadeus Mozart
Minueto en sol: De L. van Beethoven
Minuetto: De G. Bolsón
Momento musical op. 94 nº 3: De F. Schubert
Olas del Danubio: Vals de J. Ivanovici
Oriental: Danza española de Enrique Granados
Pan y toros: Pasacalle de F.A. Barbieri
Per tu ploro: Sardana de Pep Ventura
Piropos de la tuna: Vals de Julián Pinilla
Pisa mi capa: Pasacalle de Julián Pinilla
Polonesa de la suite en si menor: De J. Sebastián Bach
Rondalla: noche de estrellas: Vals de Alfonso Esparza Otero
Rondalla aragonesa: Danza nº 6 de Enrique Granados
Rondalla estudiantil: Pasodoble de M. Jiménez Ocaña
Rondó de la suite en si menor: De J. Sebastián Bach
Rosas del sur: Vals de Johann Strauss
Santa Lucía: Napolitana adaptación de Renato Morena
Serenata del cuarteto op. 3, nº5: De F.J. Haydn
Sobre las olas: Vals de Juventino Rosas
Soy de Santurce: Adaptación de Renato Morena
Torre Bermeja: Serenata de Enrique Granados
Universitarios: Pasacalle de Renato Morena
Valencia: Marcha de José Padilla
Oriental: Danza española de Enrique Granados
Vals nº 6: De W. Amadeus Mozart
Vida de estudiante: Pasacalle de J. Pinilla
Vito: Pasodoble flamenco de S. Lope

(As partituras das obras reseñadas enriba están no fondo da Biblioteca Nacional)

A EDITORIAL MUSICA MODERNA publicou mais de 250 obras de Germán Lago (Composiciones, Arreglos, Metodos,…..).
Lamentabelmente, desaparecida a Editorial fai anos, non e posibel atopar ningunha das suas obras.

Grabacións da “Orquesta Ibérica de Madrid”:
Agua, azucarillos y aguardiente: Fantasía de Federico Chueca Robles –Transoceanic Trading Cº -1931
Agua, azucarillos y aguardiente: Fantasía de Federico Chueca Robles –Cia. Del Gramófono Odeón -1940
¡Airiños, aire! y Festa n’a tolda: Rapsodias gallegas de Gustavo Freire –Cia. Del Gramófono Odeón -1930
La Tempranita: Fantasía de Jiménez e Himno a la Exposición de Valencia: De Serrano –Cia. Del Gramófono Odeón -1929
La viejecita. Minué, Al espejo al salir me miré: De Manuel Fernández Caballero –Cia. Del Gramófono Odeón -1951
Marcha turca: De W. Amadeus Mozart y Momento musical: De Schubert –Transoceanic Trading Cº
Orquesta Ibérica de Madrid – Selección:
(La Verbena de la Paloma/Bretón; La viejecita/ Caballero; La Dolores, Pasacalle, Jota, Garín y Sardana/ Bretón; Fantasia morisca/ Chapí; Capricho árabe/ Tárrega Garín) –Columbia -1958
Orquesta Ibérica de Madrid – Selección:
(Cantares de Asturias/ Germán Lago; La mesonera de Tordesillas/ Moreno Torroba; Guitarras y bandurrias/ Soutullo y Vert; Viva Navarra/ Larregla; El sombrero de tres picos, Danza delmolinero/ Manuel de Falla; Tamborcillo de Navidad, Muérdago y La carrasquilla/ Guridi; Farruca/ Muñoz Molleda; Paño murciano/ J. Nin; Rústica y Calesera/ Joaquín Rodrigo; Gavota/ Tárrega) -Columbia -1958
Orquesta Ibérica de Madrid – Vol. 1:
(Sevilla, Granada y Cádiz/ Albéniz;Villanescas/ Granados; Estudiantina/ Turina; Agua, azucarillos y aguardiente/ Chueca; L’entrá de la murta/ Giner; Chispero, Verónicas y Faroles y Gondomar/ Germán Lago) –Columbia -1972
Orquesta Ibérica de Madrid – Vol. 2:
(La Dolores, Pasodoble, Jota, Garín y Sardana/ Bretón; Fantasía morisca/ Chapí; Capricho árabe/ Térrega; La verbena de la Paloma/ Bretón) –Clumbia -1972
Orquesta Ibérica de Madrid – Vol. 3:
(El sombrero de tres picos. Danza del molinero/ Manuel de Falla; Tamborcillo de Navidad, Múerdago y La Carrasquilla/ Guridi; Paño murciano/ J. Nin; Caleseras/ Joaquín Rodrigo; Gavota/ Tárrega; Cantares de Asturias/ Germán Lago; La mesonera de Tordesillas y Pavana/ Moreno Torroba; Guitarras y bandurrias y Schottish/ Soutullo y Vert; Viva Navarra/ Larreta) –Columbia -1972
Orquesta Ibérica de Madrid – Selección nº 5:
(La oración del torero/ Turina; Miniaturas medievales/ Muñoz Molledo) –Cia. Del Gramófono Odeón -1958
Orquesta Ibérica de Madrid – Selección nº 6:
(Asturias y Córdoba/ De Cantos de España/ Isaac Albéniz) – Cia. Del Gramófono Odeón - 1958
Pan y toros y El barberillo de Lavapiés: Fantasias de Barbieri –Cia. Del Gramófono Odeón -1929
Serenata de la Fantasía morisca: De Ruperto Chapí y Capricho árabe: De Tarrega –Transoceanic Trading Cº -1931
Verónicas y faroles: Pasodoble de Germán Lago y Gigantes y cabezudos: Jota de Manuel Fernández Caballero –Transoceanic Trading Cº -1931
Villanesca: de Danzas españolas: De Enrique Granados y Cádiz: De Isaac Albéniz –Cia. Del Gramófono Odeón -1952

(As grabacións das obras reseñadas enriba están no fondo da Biblioteca Nacional)

Da Orquesta Ibérica de Madrid foi publicado un álbum con tres discos de vinilo grabado na marca Regal con todas as partituras adaptadas por Germán LAGO e co contido seguinte

Selección nº 1

Cantiga Galaica. (Siglo XIII): Anónimo
Cantiga de Alfonso X, El Sabio: (1252-1284) Códice nº 169 (Virgen de la Arrixaca).
Pavana y Romanesca. (Siglo XVI): De Alfonso Mudarra
Diferencias. (Siglo XVI): De Luis de Narváez
Chacona y Canario. (Danzas del Siglo XVII): De Gaspar Sanz ,1640-1710
Minué cantado: De José Bassa, 1670-1730
Sonata nº 10: Del Padre Antonio Soler, 1729-1783
Sonata en re: De Mateo Ferrer, 1788-1864
Bolero. (Siglo XVIII): De Fernando Sor

Selección nº 2

Suite en mi menor. (Air Tendre, Courante et Guige): De J.B. Lully, 1633-1687
Rigaudon, Músete, en Rondeau et le Tambourin: De Jean Philippe Rameau, 1683-1765
La ronda baquica: De C. Daquin, 1694-1772
Pavana, Gallarda y Victoria. (Variaciones): De William Byrd, 1543-1623
Suite en mi menor. (Zarabanda, Gavota, Minueto, Bourré y Giga). (Siglo XVII): De Robert de Visëe
Zarabanda, Siciliana y Rigodon: De F. Francoeur, 1698-1787

Selección nº 3

Asturias. (Leyenda): De Isaac Albéniz, 1860-1909
La oración del torero. (Versión original): De Joaquín Turina, 1882-1949
Negra sombra. (Balada gallega): De Juan Montes, 1840-1899
Cordoba. (De “Cantos de España”): De Isaac Albéniz, 1860-1909
El amor brujo. (Romance del pescador): De Manuel de Falla, 1876-1947
Danza de la pastora: De Ernesto Halffter
Miniaturas medievales. (La bella cautiva de la torre, Canción de amigo y Juglaresca): De Muñoz Molleda

Bibliografía:
Los instrumentos de púa en España. Juan José Rey – Antonio Navarro . Alianza Editorial.

Agradecementos:
Federación Española de Guitarra e Instrumentos de Plectro.
C/Servando Batanero 35, 3ºD 28017 Madrid (España).
Tf/Fax 91- 408 82 06.
www.fegip.

Antonio Cerrajería Arza, Presidente de Fegip.

Antonio Navarro, coautor do “ Los instrumentos de púa en España” e bandurrista do “Cuarteto Paco Aguilar”.

Claudio Tabernero, formou parte de Orquesta Ibérica e agora forma parte do “Grupo Ibérico de Madrid”.

José Manuel Velasco Martín, socio do Fegip.

Biblioteca Nacional
Paseo de Recoletos, 20-22
28º71 Madrid
www.bne.es

(Este escrito foi pubricado no Nº 6/7/8 da Revista do Instituto de Estudos Miñoranos IEM)